اختلال یادگیری ریاضی

اختلال یادگیری ریاضی
اختلال ریاضی از جمله اختلالات یادگیری شایع در بین کودکان است که سبب میشود این گروه از کودکان مبتلا علی رغم سطح هوشی و سلامت جسمی نرمال، نتوانند در محاسبات ریاضی عملکرد خوبی به دست آورد. این افراد ممکن است در ارتباط دادن اعداد و نمادها به مقدار و جهت،شمردن و پول و یا خواندن زمان و ساعت مشکلاتی داشته باشند.
سخت گذشتن زمان انجام مشق شب ریاضی برای یک کودک چیز غیر معمولی نیست.اما اگر آنها با اعداد مشکل داشته باشند یا نمرات آزمون ریاضی آن ها پایین بوده باشد اما در سایر دروس خوب عمل کنند، میتوان گفت دچار یک اختلال یادگیری ریاضی هستند. متخصصان به اختلال ریاضیات، اصطلاحا دیسکلکولیا نیز می گویندکه به ضعف عملکردی در آموزش، استفاده از مفاهیم ریاضی اشاره دارد.
حدود 7 درصد از دانش آموزان دبستان مبتلا به اختلال یادگیری ریاضی هستند.
علائم
بچه های مبتلا به دیسکلکولیا ممکن است هنگام شمارش ترتیب صحیح را فراموش کنند.ممکن است شمردن انگشتان دستشان برای آنها بیشتر از بچه های هم سنشان طول بکشد. ممکن است فهمیدن اینکه چند چیز در یک گروه وجود داردبرای آنها دشوار باشد.
درک اولیه آنها از اعداد یا «حس عددی» آنها نیز ممکن است به خوبی کار نکند. این مشکل میتواند باعث شود تشخیص سریع برای آنها دشوار شود و البته مواردی که در زیر می آید:
• تخمین زدن مانند مدت زمان طول کشیدن کاری یا ارتفاع
• فهمیدن مسائل لغتی ریاضی
• یاد گرفتن ریاضیات ابتدایی مانند جمع، تفریق و ضرب
• ارتباط دادن عدد (1) با کلمه مربوط به آن(یک)
• فهمیدن کسرها
• درک نمودارها و گراف ها (مفاهیم تصویری-فضایی)
• حساب کردن پول یا خردکردن پول
• به خاطر سپردن شماره های تلفن یا کدپستی
• گفنم زمان یا خواندن ساعت
تشخیص
اگر کودک شما در شمارش و تشخیص اعداد و ارقام مشکل دارد و عملکرد ضعیفی در درس ریاضی و انجام محاسبات داردبا معلم کودک صحبت کنید و از وضعیت درسی او در ریاضی و دروس دیگر مطلع شوید.
اگر پس از صحبت با معلمان کودک خود،فکر می کنید فرزندتان دچار دیسکلکولیا شده است،به یک متخصص یادگیری مراجعه کنید. او با شما و فرزند شما صحبت میکند و توانایی های ریاضی آنها را تست میکند.
تست کردن تنها راهی است که به طور قطعی میتوان فهمید کودک شما به این مشکل مبتلا است یا خیر.
یک متخصص میتواند تست ها را بررسی کند و گزارشی تهیه کند که به شما در رفع نیازهای کودکتان کمک کند.
درمان
لزوم توجه به درمان اختلال ریاضی از آن جهت مهم است که ضعف ایجاد شده میتواند زمینه ساز بروز مشکلاتی در زمینه تحصیل و زندگی روزمره افراد شود به طوری که حتی قادر نباشند به خوبی محاسبات ساده ریاضی را نیز انجام دهند.
در شناسایی افراد درگیر با اختلال ریاضی باید به این نکته توجه داشت که این مشکل در تمامی افراد به یک صورت بروز نمیکند و هر یک ممکن است تظاهر متفاوتی داشته باشد.
در هر حال اگر کودکی از نظر هوش عادی باشد و ضمنا فاقد نقایص مربوط به بیماری، شنوایی، حرکتی، عاطفی و امثال آن بوده، اما در حیطه یادگیری ریاضی دارای مشکلات جدی باشد، به عنوان کودک مبتلا به اختلال یادگیری در ریاضی شناخته میشود.
برای درمان اختلال ریاضی،قبل از اینکه به تمرین و تکرار عملیات ریاضی بپردازیم،لازم است مبانی و پیش نیازهای رشدی را مورد توجه قرار دهیم بدون توجه به این پیشنیازها و بازپروری آنچه لازم است،تدریس مفاهیم ریاضی به کودک همانند هل دادن ماشین است که اگرچه ماشین را چندمتر به جلو میکشاند،اما سرانجام ماشین می ایستد. یک راننده هوشیار به جای هل دادن ماشین به تعمیر و رفع نقص آن اقدام میکند.
متخصصین یادگیری ، روانشناسان آموزشی یا نروسایکولوژیست ها، که در حوزه درمان اختلالات یادگیری و خصوصا دیسکلکولیها تخصص دیده اند به وسیله بازی درمان کودک را انجام میدهند آنها همچنین از برنامه های تدریس و طراحی شده و مخصوص هر کودک نیز بهره میبرند.
چگونه میتوانم به کودک خود کمک کنم؟
در ابتدا لازم است این نکته را بیان کنم بازی برای کودکان یک نیاز اجتناب ناپذیر است. میتوان گفت بازی برای کودکان همان اهمیت را دارد که آب برای ماهی ها و اکسیژن برای موجودات هوازی. بازی در یادگیری کودکان نقش اساسی و مهمی دارد،پس در ریاضی و آموزش آن به کودکتان سعی کنید از بازی های مختلف که بیان کننده مسائل ریاضی کودکتان است، استفاده کنید. بازی میتواند در برگیرنده فعالیت هایی باشد که برای درمان اختلال ریاضی کاربرد دارد و بازی همراه با فعالیت درسی باعث خوشایندی حاصل از آن و همچنین علاقه مندی کودک برای یادگیری بیشتر در ریاضی میشود.بنابراین تا میتوانید مسائل ریاضی را با بازی همراه کنید و از آموزش صرف قلم و کاغذی خارج شوید تا کودک را به درس مورد نظر و یادگیری آن تشویق کرده باشید.
حواس پنجگانه کودک را هنگام تدریس و آموزش ریاضی به کار گیرید.طبیعی است در صورتی که محیط روانی خانه ومدرسه برای دانش آموز مساعد باشد در برنامه درمان موفق شده ودر یادگیری دروس ریاضی سالهای بعد با مشکلی مواجه نخواهد شد .
اهداف آموزش ریاضی کدامند؟
با توجه به اینکه ریاضی از جمله دروسی است که هرفرد تا آخر عمر به آن نیاز دارد ،نیاز است که والدین نسبت به وجود اختلال یادگیری از این نوع بی تفاوت نباشند تاکودک بتواند بادرک بهتر در این درس موفق گردد. وهر گونه مشکلی که در دستیابی به این هدف خللی ایجاد کند، اختلال ریاضی می گویند.
از جمله حوزه های تاثیرگذار اختلال ریاضی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• شمردن اعداد و ارقام
• شناسایی درست اعداد و ارقام از یکدیگر
• فهم اصول ریاضی
• اتمام درست محاسبات ریاضی
• توانمندی در خواندن یا وشتار اعداد
• تفهیم درست روابط فضایی
عوامل موثر بر ایجاد مشکلات در آموزش ریاضی
از عوامل موثر بر ایجاد اختلال ریاضی مشکلات بینایی-فضایی می باشد، افرادی که در رشد شناختی دچار ضعف هستند نمی توانند در مواردی مانند درک صورت مسئله ریاضی،درک مفهوم عددی و انتخاب روش موثر شمارش موفقیت چندانی به دست آورند.
میزان استفادع از نیمکره های چپ و راست مغز بر یادگیری و ایجاد اختلال ریاضی تاثیر بسزایی دارد.استفاده از نیمکره های مغز حتی بر انتخاب شغل نیز موثر می باشد.به طوری که مشخص شده است اکثر سیاست مدارها و هنرمندان در گروه افراد راست مغز قرار دارند.
نیمکره راست مغز به صورت کلی نگر عمل می کند و بعد به شناسایی جزییات یک مسئله می پردازد. به همین دلیل نقش آن را در زمان حل مسائل،معماها،جهت یابی،و خلاقیت و اکتشافات و همچنین حس لاسمه میتوان دید.
از دیگر عملکردهای مرتبط با نیمکره راست مغز افراد خیال پردازی،تحلیل فرآیندهای ادراکی،شناسایی رنگ ها، موسیقی،هنرو..است.
اما نیمکره ی چپ مغز که به توانایی درک مسائل ریاضی و فلسفه ،نظم و طبقه بندی و همچنین پردازش اطلاعات اشاره دارد.
نیمکره چپ در به خاطر سپاری جزئیات به ویژه کلمات و اعداد نقش اساسی دارد. فعالیت نیمکره چپ در افرادی که در زمینه ریاضیات و زبان و فلسفه فعالیت دارند نسبت به نیمکره راست بیشتر است البته این بدان معنا نیست که این افراد از نیمکره سمت راست بی بهره اند بلکه استفاده از هر دو نیمکره مغز باعث شکل گیری شخصیت هر فردی می باشد.
علت بروز اختلال ریاضی چیست؟
در بروز اختلالات ریاضی کودکان عوامل مختلفی تاثیر دارند که در ادامه به آن ها اشاره شده است.برخی از مشکلات در ریاضی از وجود نقایصی در مهارت های محاسباتی پایه است. مشکل دانش آموز باید با مراجعه به نقایص زیر بنایی در فرآیندهای یادگیری ارزیابی شود و عوامل کلامی،فضایی، ادراکی یا حافظه نیز مورد بررسی قرار گیرد. گاهی کودکان حافظه بسیار ضعیفی دارند که ساده ترین مسائل ریاضی را که آموخته اندبه خاطر نمی آورند.که در این مورد حتما باید به وسیله روش های تخصصی،توسط متخصص اختلالات یادگیری،حافظه تقویت شود.دانش آموزان باید مهارت های محاسباتی پایه را که در آنها نقص دارنداز جمله جمع،ضرب،تقسیم،کسر اعداد،اعشار و درصد و اندازه و فاصله را با استفاده از مواد قابل لمس یاد بگیرند. که این مورد هم توسط متخصص با طراحی ویژه تدریس صورت می گیرد. در نهایت،برای ایجاد و تقویت قوه های استدلال و تفکر منطقی از معماها و صفحاتی که با میخ طراحی شده و در آنها میتوان طرح های مختلف را ایجاد کرد،سود برده می شود.
ترمیم مشکل ریاضیات کودکان باید پس از تشخیص دقیق نوع اختلال،میزان و شدت آن و احتمالا علت اختلال شروع شود.
گاهی کودکان در موارد زیر دچار مشکل می باشند:
• رنگ ها را نمی شناسند.
• نمی تواند چیزهای مختلف را طبقه بندی کند.
• توانایی ردیف بندی را ندارد.
• تناظر یک به یک را نمی داند.
• در بازشناسی دیداری اعداد مشکل دارد و قادر نیست اعداد را به صورت نماد بنویسد.
• مفهوم صفر را نمی داند.
• مفاهیم سبکتر و سنگین تر را نمی داند.
• نمی تواند مساله مربوط به جمع یا تفریق بنویسد.
تمرین های پیشنهادی برای رفع هرکدام از این اختلالات:
• دانش آموز رنگ ها را نمی شناسد.
• باید کودک را با رنگ های مختلف آشنا کنید.اول رنگ های اصلی بعد رنگ های فرعی،برای این منظور می توانید از مهره های پلاستیکی،جعبه مدادرنگی و امثال آن استفاده کنید.
• شکل ها را به ترتیب از چپ به راست،سیاه،آبی،قهوه ایی، سبز و زرد کنید.


• دانش آموز نمی تواند چیزهای مختلف را طبقه بندی کند.
برای این مورد از تمرین هایی مشابه مثال زیر استفاده کنید:
• شکل ها همانند را در میان تصاویر زیر با خط به هم وصل کنید.



• دانش آموز توانایی ردیف بندی ندارد
وقتی مفهوم ترتیب را آموزش میدهید، باید از دانش آموز بخواهید که بیان کند چه عددی بعد از6 یاقبل از 5 پائین 2 و 4 می آید. همچنین،از دانش آموز بخواهید که اولین،آخرین یا سومین شی را از مجموعه اشیا نشان دهد.
• تعداد نی نوشابه به اندازه های مختلف به کودک بدهید و از او بخواهید آنها را یه ترتیب اندازه ردیف کند.
• تعدادی اشکال هندسی در اختیار کودک قرار دهید تا به ترتیب از کم سطح ترین تا بیشترین سطح را مشخص کند.
• دانش آموز در تناظر یک به یک مشکل دارد
در تناظر یک به یک، یک جزء از یک مجموعه تنها با یک جزء از مجموعه دوم جفت می شود. جفت کردن، پایه ای را برای شمارش فراهم می کند. مفهوم اعداد برایکودکی که مشکل تناظر یک به یک دارد گیج کننده است زیرا وی قادر نیست مفهوم عددی هر عدد را با نماد آن ربط دهد. کودکی که در این زمینه با این مشکل روبرو است اغلب اجسام موجود در گروه ها را مثل تعداد درخت های یک زمینه ویا تعداد افراد یک تصویر، را به درستی نمی شمارد. اختصاص اعداد صحیح به هر جسم، نیز برای کودک مبتلا به مشکل تناظر یک به یک بسیار گیج کننده است. اگر به کودکی مجموعه ای از مهره ها را بدهید واو به شکل زیر آنها را بشمارد در این حوزه مشکل دارد
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
فعالیت هایی که برای وصل کردن یک شیء به شیء دیگر طراحی شده اند در رفع این اختلال بسیار مفید هستند. از دانش آموز بخواهید که یک ردیف میخ را بر روی یک تخته به گونه ای ردیف کند که با ردیف از پیش تعیین شده هماهنگ باشد یا یک میز را بچیند و یک شیرینی را بر روی هر ظرف قرار دهد، یا مواد آموزشی را بین گروه به گونه ای تقسیم کند که هر فرد یک شیء را دریافت نماید. و یا اینکه یه کیسه مهره را در اختیار کودک قرار دهد.آنگاه چند مهره را از کیسه خارج کرده شمارش کنید و آن ها را کنار بگذارید. سپس از دانش آموز بخواهید به همان تعداد مهره از کیسه بردارد و کنار بگدارد.
• اشکال در بازشناسی اعداد
کودک در بازشناسی اعداد دچار مشکل است،برای این منظور از کودک میخواهیم با مهره ها هر عدد را نشان دهد و مهره ها را با لمس کردن بشمارد و در مرحله بعد مهرها ها را فقط با دیدن بشمارد و البته سعی کنید کودک ساختار چیدن اعداد را به طرق مختلف بچیند تا تصورش از ساختار اعداد ثابت نماند.
• مفهوم صفر را نمیداند
برای این مورد میتوانیم از اشیا مختلف استفاده کنیم و عدد صفر را به کودک نشان دهید.
• مفاهیم سبک تر و سنگین تر را نمی داند
مفهوم وزن در بحث ریاضی مسئله مهمی است که اگر کودک در این زمینه به شناخت نرسیده باشد بسیاری از مسائل ریاضی را درک نخواهد کرد بنابراین مفهوم وزن سبک یا سنگین عامل مهمی در یادگیری ریاضیات به شمار میرود. برای رفع این مورد میتوان به کمک اشیاء سبک و سنگین مختلف و انجام تمرین های مشابه توسط کودک آموزش لازم در این زمینه داده شود.
• نمیتواند مسئله مربوط به جمع و تفریق را بنویسد
جمع و تفریق از اعمال اصلی در ریاضی می باشد بنابراین آموزش آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای آموزطش جمع و تفریق میتوان از مهره های رنیگ استفاده کرد و از کودک میخواهیم 9 مهره جدا کند و بعد به عنوان مثال مهره های سیاه را بشمارد و مهره های سفید را هم بشمارد و حالا همه آنها را با هم بشمارد و به ترتیب می توانیم جمع و تفریق را آموزش دهیم و یا می توانیم از تمرینات مشابه هم برای آموزش و تمرین و تکرار آن استفاده کنیم.
رواندرمانی
برخی از دانش آموزان به دلیل استرس،اضطراب یا عدم تمرکز دچار مشکلات ریاضی هستند یا این عوامل،اختلال ریاضی را در آن ها تشدید می کند.بنابراین مراجعه به یک روانشناغس کودک و نوجوان هم برای تشخیص و هم برای کمک به بهبود عوامل اختلال ریاضی اهمیت زیادی دارد.
گفتار درمانی و کاردرمانی
گفتاردرمانگران و کاردرمانگران دو بازوی اصلی در بهبود و درمان مشکلات ناشی از اختلال یادگیری ریاضی هستند.در این درمان های بازی ها تمرین های متعددی برای بهبود نقص توجه،مشکلات تمرکز،مشکلات زبانی یا مهارت های فیزیکی مانند عدم هماهنگی چشم و دست،یا عملکردهای حسی حرکتی برای دانش آموزان انجام میشود.
سخن پایانی
برخی از کودکان با بهره هوشی پایین هم در ریاضیات مشکل دارند اما کودکانی که فقط دچار اختلال یادگیری ریاضی هستند لزوما مشکل بهره هوشی نداند و نیاز به هیچ دارویی ندارند.
توصیه می شود که اگر کودک شما در ریاضیات مشکل دارد،این مشکل را با جدیت بررسی و پیگیرس نمایید،چرا که ریاضیات فقط یک درس نیست بلکه کودک شما از طریق ریاضی به ادراک از جهان اطراف خود و استدلال مسائل پیش روی خود و همچنین حل مسائل پیچیده در زندگی نایل می شود.