اضطراب امتحان در نوجوانان

اضطراب امتحان

ابتدا باید به این نکته توجه داشت که تست های متفاوتی برای تشخیص اضطراب امتحان وجود دارد که فرآیند تشخیص می تواند از طریق فرایند مصاحبه و تست انجام گردد.

اختلالات اضطرابی معمول ترین یا رایج ترین اختلال روانی هستند که شامل اختلال پنیک ( بدون تاریخچه آگروفوبیا ، آگورفوبیا ) ( بدون تاریخچه اختلال پنیک )، اختلال اضطراب منتشر ، فوبیای خاص ، فوبیای اجتماعی ، اختلال وسواس و اجبار استرس پس از سانحه ، اختلال استرس حاد و مزمن، اختلال اضطراب امتحان می باشند. اضطراب امتحان مشکلات زیادی درامر تحصیل دانش آموزان به وجود می آورد. برخی از دانش آموزان هر چند تلاش می کنند ولی در امتحان موفق نمی شوند . بعضی مطالب خوانده شده موقع امتحان فراموش می کنند ودچار علائم جسمانی اضطراب مانند تپش قلب ولرزش دست ها می شوند.

منظور از اضطراب نوعی حالت هیجانی ناخوشایند و مبهم است که با پریشانی، هراس، تپش قلب، تعرق، سردرد، بی قراری و تکرر ادرار همراه است.هنگامی که فرد نسبت به کارآمدی، توانایی و استعداد خود در شرایط امتحان دچار نگرانی و تردید می شود می توان از اضطراب امتحان سخن گفت. در هنگام امتحان به ویژه امتحانات سرنوشت ساز (کنکور و امتحان نهایی) بیشتر دانش آموزان اضطراب امتحان را تجربه می کنند. وجود اندکی اضطراب در انسان طبیعی و مطلوب است و موجب افزایش تلا ش و تکاپو می شود، اما اگر از حد اعتدال تجاوز کند موجب کاهش پیشرفت تحصیلی خواهد شد. به عبارت دیگر یکی از دلا یل اساسی افت تحصیلی، اضطراب امتحان است که ۱۵ تا ۳۰ درصد از موارد تجدیدی و مردودی را به آن نسبت می دهند. دانش آموزی که اضطراب امتحان دارد احساس می کند که ذهنش خالی شده و هر چه را که آموخته فراموش کرده است، چنین دانش آموزی معمولا به پرسش ها پاسخ های بی ربط، نادرست یا ناقص می دهد و با افکاری نامربوط و ناخواسته در مورد پیامدهای امتحان درگیر است.

علل اضطراب امتحان علل و عوامل اضطراب امتحان در دانش آموزان بسیار مختلف و متفاوت است، اما آنها را می توان به سه دسته کلی تقسیم کرد: الف) عوامل فردی و شخصیتی دانش آموز مانند اضطراب عمومی، پایین بودن اعتماد به نفس، هوش، تمرکز و به ویژه روش های نادرست مطالعه و انتظارات نادرست از خود. ب) عوامل آموزشگاهی و اجتماعی همچون انتظارات معلمان، رقابت، سیستم آموزشی حاکم بر مدارس، نوع درس و مدرک گرایی. ج) عوامل خانوادگی چون شیوه تربیتی والدین، انتظارات سطح بالا ی والدین، جو عاطفی حاکم بر خانواده، الف)عوامل فردی وشخصیتی عوامل شخصیتی شامل آن دسته ویژگی ها وآمادگی های رفتاری می شود که موجب تمایز افراد از یکدیگر گردیده وبه راحتی قابل تغییر نمی باشد.

علائم اضطراب امتحان 1- علائم احساسي ماننداحساس دلهره 2- علائم جسماني مثل تپش قلب، لرزش و ... 3- علائم فكري مثل اينكه با خودمان حرف مي‌زنيم و يا در ذهنمان فكرهايي مي‌آيد كه امتحانم بد مي‌شود، نمره‌اي چطور مي‌شود، بيچاره شدم و ... 4- علائم رفتاري يعني محكم صندلي را مي‌چسبم و ... برای درمان اضطراب امتحان ابتدا باید عوامل ایجاد کننده آن را شناخت و بر اساس همین عوامل یعنی رفع آنها و تکنیک های شناختی و رفتاری به درمان مبادرت نمود.

درمان اضطراب 1 – دارو درمانی : (درصورت شدت اضطراب مراجع به روانپزشک جهت درمان دارویی ارجاع داده می شود) دارو درمانی نسبت به سایر روشها مانند شوک درمانی و جراحی درمانی موفق تر بوده اند برای این منظور از داروهایی مانند دیازپام ، مپروبامات ، کلرودیازپوکسید همگی به نام آرام بخش شهرت دارند استفاده می شوند . این داروها موجب کاهش تحریکات و ایجاد آرامش درون می شود. 2- رفتار درمانی : اساس در مان با این روش حساسیت زدایی منظم است در این روش به بیماران، روش آرامش بخشیدن به عضلات آموخته می شود و سپس در حالت آرامش تصویرهای ذهنی اضطراب برانگیز ( از حالت کم تا زیاد ) به آنان ارائه می شود . 3- درمان شناختی – رفتاری : مروجین این روش اعتقاد دارند که اگر تجربه اضطراب ارزیابی شناختی فرد از یک موقعیت به عنوان وضعیتی تهدید کننده بستگی داشته باشد ، در آن صورت فرد باید بتواند از طریق ارزیابی شناختی خود ، اضطرابش را کاهش داده و حتی از آن جلوگیری نماید در اجرای این روش می توان یکی از رویکردهای زیر را برگزید : الف ) بازسازی شناختی : در این روش به بیمار یاد داده می شود که خود اظهاری مثبت را جایگزین خود اظهار منفی کند . ب ) درمان عقلانی ، عاطفی : اگر عقاید افراد با برخورد منطقی مورد بحث قرار گیرد عوارضی مانند آشفتگی و اضطراب از بین می رود و از وقوع مجدد آن نیز جلوگیری می کند ( الیس ) . ج ) شناخت درمانی : از نظر بک با اصلاح طرز تلقیهای نادرست می توان مسائل روانی را حل کردو مشکلات آنرا بر طرف نمود . د ) درمان از طریق حل مسأله : در این روش مهارت های لازم برای رویارویی با موقعیت های اضطراب برانگیز به بیمار آموخته می شود گلدفرید شیوه های حل مسأله را به 5 مرحله تقسیم کرده است : 1 – آشنایی و شناخت موقعیت 2- تعریف و تنظیم مشکل 3- ارائه راه حل 4- تصمیم گیری 5- بررسی ارزشیابی ه ) تلقیع فشار روانی ( واکسیناسیون ): در این روش شخص را آماده می سازند تا گام به گام با عامل تهدید کننده مقابله نماید. و) از جمله روشهای دیگر درمان که جیکوبسون مبدع آن است می گوید : بالا رفتن سطح آگاهی شخص از تنش عضلانی به رفع تنش منجر می گردد . ز) بیوفید بک الکترومیوگرانیک :یک پله فراتر می رود و می گوید اگر شل شدن عضلات به کاهش اضطراب منجر می شود انتظار می رود که نوروفیدبک این عمل را تسهیل نماید . در این حالت شخص در موقعیتی قرار می گیرد که بتواند حالات بیولوژیک را تغییر داده و به پسخورد آتی و دائم در مورد موقعیت یا شکست نسبی یا فعالیتهای خود دریافت می کند . ر) روشهای مراقبه و واکنش رفع تنش : این تمرین ها مشتمل بر روزی 2 بار به مدت 20 دقیقه در وضعیتی راحت نشستن ، در حالی که چشمها بسته است و تمرکز بر روی آهنگ به طور مداوم حفظ می شود می باشد ( پورافکاری 1363 ) . ح) صحبت راجع به موضوع : این کار زمانی می تواند کمک کند که اضطراب از یک ضربه اخیر ایجاد شده باشد ، در این حالت با افرادی که شنونده های خوبی هستند و یا فکر می کنید به شما پاسخ می دهند صحبت کنیم که در این حالت ممکن است تصمیم افرادی که مشکلات مشابهی داشته اند چگونه با آن برخورد نموده اند. ج) گروه های خودیاری : در این روش گروه از افرادی تشکیل می شود که مشکلات مشابهی داشته اند و هر یک قادر به درک اینکه در چه شرایطی هستند می باشند.

دکتر عباس مرزبان