اختلال کمبود توجه و بیش فعالی
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی از جمله اختلالات رفتاری دوران کودکی است که بیش از اختلالات دیگر تشخیص داده می شود و تبعات شخصی و اجتماعی زیادی دارد .بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی این اختلال به سه نوع تقسیم می شود 1-اختلال کمبود توجه /بیش فعالی 2-اختلال کمبود توجه /بیش فعالی نوع عمدتا کم توجه .3-اختلال کمبود توجه/بیش فعالی نوع عمدتا تکانشگری .پس 3 تا ت معروف برای تشخیص بیش فعالی عبارت است از پرتحرکی .کمبود توجه و تکانشگری .
بعضی از کودکان نمی توانند هنگام انجام برخی تکالیف یا بازی ها توجه داشته باشند و حواس برخی از بچه ها در تمام موقعیت ها به راحتی پرت می شود .برخی از انها نیز مشکل خود را بصورت تحرک بیش از حد و رعایت نکردن نوبت و قواعد بروز می دهند
ملاک تشخیصی: وجودبیش از 6 مورد ازنشانه های عدم توجه و بیش از6 مورد از نشانه های بیش فعالی تکانشگری .حداقل به مدت 6 ماه و با شدتی که با سطح رشد کودک همخوانی نداشته باشد وغیر انطباقی محسوب شود .
علایم عدم توجه :
توجه نکردن به جزئیات یا بی دقتی در تکالیف درسی و وظایف روزمره و سایر کارها .
مشکل داشتن از جهت حفظ توجه و تمرکز هنگام انجام تکالیف یا بازی
گوش ندادن به حرف طرف مقابل
دنبال نکردن آموزش ها و تمام نکردن تکالیف درسی و وظایف روزمره
اشکال داشتن در سازمان دهی تکالیف و کارها
اجتناب .بیزاری .یا امتناع از انجام دادن کارهایی که تلاش مستمر ذهنی می خواهند
جا گذاشتن وسایل ضروری خود
پرت شدن حواس بر اثر محرک فرعی
فراموش کردن کارهای روزانه
علایم بیش فعالی /تکانشگری ور رفتن با دست ها یا تکان دادن بی وقفه پاها و به خود پیچیدن روی صندلی بلند شدن از روی صندلی در کلاس و سایر اماکن اینطرف و آنطرف دویدن بیش از اندازه در موقعیت های که انجام دادن چنین کاری درست نیست پرسرو صدا بازی کردن پرحرفی و تکانشگری نسنجیده و وسط سوال جواب دادن صبرنکردن و عدم رعایت نوبت
نکته :وجود برخی از نشانه ها قبل از 7 سالگی بروز داده شده باشد .و جود نشانه ها در دو یا چند موقعیت یا محیط باشد .این اختلال مشکلات اجتماعی تحصیلی یا شغلی که از نظر بالینی مهم هستند ایجاد کرده باشد .با سایر اختلالات خلقی و روانپریشی قابل توجیه نباشد
شیوع : شیوع انواع اختلال کمبود توجه / بیش فعالی در محصلان 3تا5 درصد است و در پسرها 4 برابر دخترها شیوع دارد .سن تشخیص اختلال کمبود توجه /بیش فعالی 6 تا 9 سالگی است شواهد نشان می دهد شروع این اختلال از اوایل کودکی میباشد اما مشکلات اصلی آنها تا اواسط دبستان شدت پیدا می کند .شیوع این اختلال در نوجوانی کاهش پیدا می کند ولی اختلال همچنان در بسیاری ازآنها باقی می ماند .
همزمانی اختلالات : حدود 50 تا 80 درصد کودکانی که اختلال کمبود توجه و بیش فعالی دارند بطور همزمان دارای ملاکهای تشخیصی سایر اختلالات هم هستند .مانند :اختلال سلوک .اختلال نافرمانی مقابله ای .اختلال افسردگی .اختلالات اضطرابی اختلال کمبود توجه /بیش فعالی علاوه بر همزمانی با سایر اختلالات بالینی ،گاهی اوقات با مشکل خواب .پیشرفت تحصیلی ناکافی ،و روابط نامطلوب با همسالان و اختلالات یادگیری مانند روانخوانی همراه می شود
سبب شناسی : علت ژنتیکی دارد و سیر اختلال تحت تاثیر عوامل مختلف خانوادگی و محیطی است .از نظر زیست شناختی انتقال دهنده عصبی دوپامین و نوراپی نفرین اثر گذار هستند و وزن کم هنگام تولد، والدین الکلی یا دارای اختلالات روانپزشکی، بالا بودن سرب در بدن کودکان باعث افزایش احتمال فرزندان به بیش فعالی می شود .از نظر روانشناختی این کودکان خود تنظیمی هیجانی ندارند .از نظر اجتماعی در محیط هایی که خانواده نابسامان است و اختلافات خانوادگی وجود دارد .آسیب روانی مادر بیشتر است کمبود توجه و بیش فعالی هم بیشتر دیده می شود .
سنجش :در سنجش این اختلال باید به موارد مهمی بپردازیم مانند :سن کودک و نقش رشد در ظهور نشانه های اصلی .فراگیر بودن نشانه ها .تغییر پذیری وضعیتی .اختلالات همزمان بالقوه .عوامل خانوادگی و محیطی .تاثیر نشانه ها بر کارکرد کودک بر دیگران در خانه و مدرسه .و مراحل این سنجش اینگونه است که .تماس اولیه با کودک ..مصاحبه با والدین و کودک .مصاحبه با والدین .استفاده از آزمون های لازم .سنجش بیشتر مانند مصاحبه با معلمان .ارجاع والدین .اطلاع دادن یافته ها و توصیه های درمانی .
درمان :درمان رفتاری جهت روشهای مدیریت وابستگی که با تقویت مثبت و منفی رفتار مطلوب را شکل می دهد .اداره اختلال با دارو شامل محرک های روانی .ترکیب داروهای رفتاری با درمان پزشکی .استفاده از درمان شناختی رفتاری جهت خودتنظیمی و بازبینی خود .آموزش والدین .مداخله محیطی مانند تقویت ژتونی و اجرای برنامه های ارزیابی .تقویت در خانه .جریمه کردن و قرارداد رفتاری با معلم یا والدین .
دکتر عباس مرزبان